عنوان
|
نقش زنان کاتب بغداد در توسعه علوم و فرهنگ اسلامی در عصر چهارم خلافت عباسی (448-656) |
تعداد صفحات
|
22 |
نویسنده
|
علی اکبر عباسی - عباس فروغ آئین - اصغر فروغی ابری - مجتبی خلیفه |
مشخصات نشریه
|
پژوهشنامه تاریخ اسلام - انجمن ایرانی تاریخ اسلام سال 11 پیاپی 42 |
تاریخ انتشار
|
تابستان - 1400 |
محدوده صفحات
|
66-45 |
کلید واژه
|
عراق زنان عراقی زنان در توسعه فرهنگی فرهنگ اسلامی خوشنویسی زنان کاتب خلافت عباسی بانوان خوشنویس عصر عباسی بغداد علوم اسلامی علوم نقلی علوم دینی
|
چکیده
|
زنان کاتب در عصر عباسی در صحنههای گوناگون سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مشارکت فعال داشتند. پژوهش حاضر با واکاوی زنان کاتب عراق و به ویژه بغداد در عصر چهارم خلافت عباسی (۴۴۸-۶۵۶)، به دنبال پاسخ به این سؤال است که آنها چه نقشی در تحولات فرهنگی و توسعه علوم و فرهنگ اسلامی داشتند؟ این پژوهش بر اساس روش تحقیق تاریخی مبتنی بر روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که زنان کاتب و خوشنویس در این دوره از جایگاه ویژهای برخوردار بودند. آنها در گسترش علوم و فرهنگ اسلامی به ویژه علوم دینی و نقلی مانند حدیث، وعظ، خطابه و فقه نقش بیشتری داشتند و بسیاری از علما و مشاهیر در محضر درس آنان حضور یافتند. زنان کاتب اجازه نقل حدیث را برای شاگردان صادر میکردند، به طوری که تعدادی از شاگردانشان بعدها در زمره مدرسان نظامیه بغداد درآمدند. برخی از زنان در هنر خوشنویسی استاد بودند و شاگردان مشهوری در این زمینه تربیت کردند. آنها به سبب خط زیبایشان، اَمالی دانشمندان مختلف را برای دیگران مینوشتند و چه بسا از این راه امرار معاش میکردند. زنان کاتب و خوشنویس به دربار خلافت عباسی نیز نفوذ داشتند و نامهها و توقیعات آنها را مینوشتند. آنها خوشنویسی را به درباریان آموزش میدادند. تعدادی از زنان کاتب، دیوان شاعران بزرگ را مینوشتند و یا خود شعر میسرودند و از این جهت به گسترش شعر و ادب عربی کمک میکردند. اهمیت و تقدس قرآن کریم، زنان کاتب را به استنساخ، تذهیب و تفسیر قرآن در سطح وسیع تشویق کرد. برخی از زنان کاتب شیعه نیز در این دوره در نشر و ترویج علوم شیعی نقش مؤثری داشتند.
|